Skreślenie z listy doktorantów z pewnością jest jedną z tych rzeczy, której każdy doktorant boi się najbardziej. Wizja zakończenia marzeń związanych z doktoratem i pracą naukową na pewno może przysporzyć sporo stresów i nieprzespanych nocy. Zasadniczo jednak trzeba pamiętać, że ze skreśleniem doktoranta z listy doktorantów związane są konkretne regulacje, a ich znajomość może pomóc nam uniknąć tej nieprzyjemnej procedury. Warto również zaznajomić się z nimi, aby wiedzieć jak bronić się w przypadku w którym mielibyśmy stać się ofiarą niesłusznego skreślenia.
Na samym początku należy powiedzieć, że organem właściwym do podejmowania decyzji o skreśleniu doktoranta z listy doktorantów jest w uczelni rektor a w instytucie PAN, instytucie badawczym oraz instytucie międzynarodowym jego dyrektor. Inne osoby mogą wydawać taką decyzje tylko i wyłącznie w oparciu o pełnomocnictwo osoby uprawnionej.
Ogólne zasady skreślenia doktoranta z listy doktorantów określa art. 203 ust 1 Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 329 z późn. zm.; dalej jako: PSWN) – zgodnie z którym doktoranta skreśla się z listy doktorantów w przypadku:
- negatywnego wyniku oceny śródokresowej;
- niezłożenia rozprawy doktorskiej w terminie określonym w indywidualnym planie badawczym;
- rezygnacji z kształcenia.
Ponadto zgodnie z ust 2 tego art. doktorant może być skreślony z listy doktorantów w przypadku:
- niezadowalającego postępu w przygotowaniu rozprawy doktorskiej;
- niewywiązywania się z obowiązków, o których mowa w art. 207, czyli obowiązkiem postępowania zgodnie z regulaminem oraz obowiązkiem realizacji programu kształcenia i indywidualnego planu badawczego.
Wynika z tego, iż można wyróżnić dwa typy przesłanek do usunięcia doktoranta z listy doktorantów:
- Przesłanki obligatoryjne, przy których występuje nakaz wykreślenia z listy doktorantów, określone w ust. 1.
- Przesłanki fakultatywne, czyli przypadki, w których może, lecz nie musi nastąpić skreślenie, określone w ust. 2.
Sam tryb skreślenia z listy doktorantów powinien być natomiast uregulowany w regulaminie szkoły doktorskiej. Warto jednak podkreślić, iż nie oznacza to że szkoła doktorska może w ten sposób dodać nowe, nieprzewidziane w ustawie przesłanki (M. Dokowicz, Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, komentarz, [pod. red.:] J. Woźnicki, Warszawa 2019, s.541), gdyż art. 203 PSWN stanowi wyliczenie enumeratywne, które nie może podlegać dowolnemu rozszerzeniu.
Należy również podkreślić, iż skreślenie z listy doktorantów stanowi decyzje administracyjną, a w związku z tym musi spełniać wymogi określone w Ustawu z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2000), dalej jako: KPA).. Przede wszystkim dany podmiot przed skreśleniem doktoranta z listy doktorantów powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, a samą decyzje w tej sprawie wydać w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy (na co wskazuje art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 KPA). Ponadto zgodnie z art. 107 § 3 KPA decyzja administracyjna powinna zawierać między innymi uzasadnienie faktycznie i prawne. Oznacza to, że decyzja powinna wyszczególniać fakty, które organ uznał za udowodnione, dowody, na których się oparł, oraz przyczyny, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a także zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa. Powyższe wymagania są szczególnie ważne w przypadku skreślenia doktoranta z listy doktorantów ze względu na przesłanki fakultatywne, gdyż decyzja w tym przypadku ma charakter uznaniowy, co oznacza że organ może wybrać między różnymi rozwiązaniami. Uznaniowość w tym przypadku nie oznacza jednak dowolności rozwiązania sprawy. Przy wydawaniu decyzji o charakterze uznaniowym, szczególnym obowiązkiem organu administracji jest zbadanie i rozważenie okoliczności indywidualnych danej sprawy w celu jej prawidłowego rozwiązania i wybraniu optymalnego rozstrzygnięcia. Oznacza to, że jeżeli organ miał możliwość wyboru, to powinien wybrać rozstrzygnięcie optymalne dla sprawy i je wytłumaczyć stronie. (E. Ochendowski, Prawo Administracyjne, część ogólna, Toruń 2009, s. 211).
Ponadto, warto również dodać, iż od decyzji w sprawie skreślenia z listy doktorantów przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Termin wniesienia takiego wniosku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji, bądź jej ogłoszenia. Organem właściwym do ponownego rozpatrzenia sprawy jest ten sam Organ który rozpatrywał ją za pierwszym razem (w pierwszej instancji), czyli w większości przypadków – rektor. Warto jednak podkreślić iż ma on w takim przypadku obowiązek ponownego rozpatrzenia sprawy, co oznacza że nie może on rozstrzygnąć jej ponownie w ten sam sposób bez ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego. (Wyrok WSA w Białymstoku z 24 lutego 2022 r. sygn. akt: II SA/Bk 18/22, Legalis nr 2680247)
mgr Grzegorz Zębik (Lokalny Ambasador Praw Doktoranta)