Zgodnie z art. 190 ust. 1 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 574 z późn. zm.; dalej jako: p.s.w.n.) – opiekę naukową nad przygotowaniem rozprawy doktorskiej sprawują promotor lub promotorzy albo promotor i promotor pomocniczy.
Na podstawie art. 201 ust 2 p.s.w.n. w ciągu 3 miesięcy od podjęcia kształcenia w szkole doktorskiej doktorantowi wyznacza się promotora lub promotorów. Należy zaznaczyć, że w ocenie Lokalnego Ambasadora Praw Doktoranta regulamin szkoły doktorskiej powinien przewidzieć dla doktoranta przynajmniej rolę opiniodawczą w procesie ustanawiania opiekuna naukowego, z którym przyjdzie mu współpracować przez cały cykl kształcenia.
Należy zwrócić uwagę, że wybór promotora jest kluczowy dla kształcenia doktoranta, gdyż otrzymuje on pomoc merytoryczną ze strony swojego opiekuna. Jednakże, nie tylko doktorant czerpie korzyści ze współpracy z promotorem, mogąc podążać ścieżkami utorowanymi już przez promotora. Również promotor może osiągnąć korzyści ze współpracy z doktorantem. Przede wszystkim może zaczerpnąć od doktoranta świeżego spojrzenia na tematykę, którą się zajmuje oraz pozbawić się konserwatywnego podejścia do problemu naukowego.
Kształcenie doktoranta, zgodnie z „nowym” systemem obejmuje dwa moduły – pierwszym jest realizacja programu kształcenia przygotowanego przez szkołę, drugim- realizacja indywidualnego planu badawczego, zmierzającego do przygotowania i złożenia rozprawy doktorskiej. Należy podkreślić, iż proces realizacji programu kształcenia wymaga szczególnego zaangażowania od samego doktoranta, który powinien wykazać się umiejętnością dobrej organizacji pracy własnej oraz sumiennością. Natomiast, w procesie realizacji indywidualnego planu badawczego doktorant ma możliwość oparcia się o wiedzę i doświadczenie w pracy naukowej swojego promotora, bądź promotorów.
Promotor nie bierze również czynnego udziału w dokonywaniu oceny śródokresowej, co nie oznacza, że powinien wyzbyć się kontroli nad jak najlepszym przygotowaniem doktoranta do tego procesu. Stanowi to nie tylko dobro osoby znajdującej się pod jego opieką, ale również jego samego, z uwagi na treść art. 190 ust. 6 p.s.w.n. wedle którego promotorem nie może zostać osoba, która w ciągu ostatnich 5 lat była promotorem 4 osób skreślonych z listy doktorantów. Zatem sprawowanie rzeczywistej kontroli nad podejmowanymi przez doktoranta aktywnościami oraz udzielanie wsparcia merytorycznego będzie kluczowe dla obu stron. Jednakże, jeśli wzajemna współpraca nie przynosi zamierzonych efektów, istnieje możliwość złożenia wniosku o zmianę promotora i taką procedurę powinien przewidywać każdy regulamin. Rozwiązanie to daje możliwość rezygnacji obu stronom w przypadku bezowocnej współpracy i zapewnia realizację wolności badań naukowych, ogłaszania ich wyników oraz wolność nauczania.
mgr Sabina Karp (Lokalny Ambasador Praw Doktoranta)