Organy uczelni wyższych co roku wydają setki tysięcy decyzji administracyjnych w stosunku do studentów. Liczba doktorantów jest wielokrotnie niższa, niższa zatem musi być także liczba indywidualnych spraw dotyczących doktorantów załatwianych w drodze decyzji administracyjnej. W 2018 r. doktorantów w Polsce było 39,5 tys., natomiast w 2021 r. było ich zaledwie 31,3 tys. (dane za: U. Mirowska-Łoskot, Nauce zabraknie świeżej krwi. Maleje liczba doktorantów, „Dziennik Gazeta Prawna” z 9.2.2021 r.).
Postępowanie administracyjne w Polsce jest dwuinstancyjne. W związku z tą zasadą otrzymaną decyzję administracyjną doktorant może zaskarżyć. W zależności od uwarunkowań konkretnej sprawy środkiem zaskarżenia będzie odwołanie albo wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, a precyzyjne informacje w tej materii musi zawierać pouczenie, które obligatoryjnie ma zawierać decyzja administracyjna. Skorzystanie z tego środka zaskarżenia kończy się wyczerpaniem administracyjnego toku instancji. Jeśli ponowna decyzja administracyjna jest niekorzystna dla skarżącego, można złożyć skargę do sąd administracyjnego za pośrednictwem organu i w ten sposób uruchomić sądową kontrolę administracji.
Jednakże doktorant w trakcie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego nie musi być sam. Może zwrócić się o pomoc do działającego w Polsce samorządu doktorantów – Krajowej Reprezentacji Doktorantów, która ma statutowe organy stojące na straży praw doktoranta określonych w obowiązujących aktach normatywnych. Organem takim jest Rzecznika Praw Doktoranta KRD, którego pomoc może mieć charakter niezależny od postępowania administracyjnego lub sądowoadministracyjnego – np. w drodze konsultacji lub opinii prawnych, ale może także włączyć się do toczącego się postępowania administracyjnego lub sądowoadministracyjnego.
Zgodnie bowiem z art. 31 Kodeksu postępowania administracyjnego organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:
1) wszczęcia postępowania, 2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. O dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu organ orzeka postanowieniem, na które w przypadku odmowy służy zażalenie. Organ spotykając się z wnioskiem ze strony KRD o dopuszczenie do udziału w postępowaniu powinien więc zbadać, że rzeczywiście dbanie o prawa doktorantów znajduje się w katalogu jej zadań statutowych i czy za jej udziałem przemawia interes społeczny i podjąć decyzję pozytywną. Podobnie sprawa wygląda w przypadku postępowania sądowoadministracyjnego, gdzie zgodę na udział wyraża sąd. Organizacja społeczna uczestniczy wówczas w postępowaniu na prawach strony.
Jak zauważył kilka lat temu w swoim artykule Paweł Dańczak (Wybrane aspekty udziału organizacji społecznej w postępowaniach dotyczących indywidualnych spraw studentów i doktorantów, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica 75”), doktoranci mogą liczyć na silne wsparcie zrzeszających je samorządów oraz innych podmiotów działających na ich rzecz i wsparcie to nie jest iluzoryczne, lecz ma podstawę w przepisach procesowego prawa administracyjnego, pozwalając realnie oddziaływać na bieg postępowań administracyjnych prowadzonych w indywidualnych sprawach studentów i doktorantów. Należy się zgodzić z Jego słowami o tym, że świadomość tego faktu jest wciąż stosunkowo niska zarówno wśród władz szkół wyższych oraz doktorantów. Z tego powodu zasługuje na uznanie aktywność Rzecznika Praw Doktoranta KRD, który w ostatnich latach zaczął reprezentować Krajową Reprezentację Doktorantów w indywidualnych sprawach doktorantów w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. Zauważmy, że według stanu na dzień 26 października 2021 r. w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych można było znaleźć przynajmniej 42 takie orzeczenia, w których przejawiała się aktywność ogólnopolskiego samorządu doktorantów.
dr Konrad Graczyk
Lokalny Ambasador Praw Doktoranta
Artykuł został napisany w ramach projektu pn. „Lokalny Ambasador Praw Doktoranta” organizowanego przez Krajową Reprezentację Doktorantów ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania publicznego „Organizowanie i animowanie działań na rzecz środowiska akademickiego” w 2021 r.