Problematyka zmiany promotora czy promotorów nie jest uregulowana w przepisach powszechnie obowiązujących. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w art. 205 ust. 1 pkt 1 wskazuje jedynie, iż organizację kształcenia w zakresie nieuregulowanym w ustawie określa regulamin szkoły doktorskiej. Zgodnie ze wskazanym przepisem regulamin określa w szczególności sposób wyznaczania i zmiany promotora, promotorów lub promotora pomocniczego. Ustawodawca pozostawił zatem ukształtowanie reguł dotyczących zmiany promotora wewnętrznej regulacji uczelni – szkoły doktorskiej. Wobec powyższego, każda szkoła doktorska może odmiennie wyznaczyć sposób zmiany promotora, promotorów, jak również promotora pomocniczego. Co istotne, regulamin dotyczy jednej szkoły doktorskiej, zatem w przypadku, gdy jeden podmiot prowadzi kilka szkół doktorskich, każda z nich ma swój regulamin, a co za tym idzie, każda z nich może inaczej określić sposób zmiany promotora. Ukształtowanie przez ustawodawcę problematyki zmiany promotora jako materii regulaminowej nie jest przypadkowe. Regulamin szkoły doktorskiej stanowi bowiem jej najważniejszy dokument i jako taki jest źródłem informacji w zakresie organizacji kształcenia doktorantów.
Szczególnie istotną rolą regulaminu jest również określenie relacji doktoranta z promotorem. Znaczenie relacji mistrz – uczeń w kształceniu młodych naukowców zostało podkreślone w uzasadnieniu do projektu Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce. Z tego względu tak ważne jest, by doktorant miał możliwość dokonania zmiany promotora lub promotorów. Nie może to być jednak proces zupełnie dowolny. Szkoła doktorska w regulaminie powinna wskazać, jak zmiana promotora przebiega i w jakich sytuacjach zmiana jest możliwa. Istnieje bowiem szereg przypadków, w których zmiana promotora jest wręcz konieczna. Jako przykłady można podać chociażby wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności, które uniemożliwiają promotorowi dalszą opiekę nad doktorantem czy zupełny brak porozumienia pomiędzy mentorem a doktorantem, który hamuje albo wręcz wyklucza jego rozwój naukowy.
Oprócz spełnienia formalnych wymagań określonych w regulaminie szkoły doktorskiej, należy zwrócić również uwagę na aspekty natury interpersonalnej. Podejmując decyzję o zmianie promotora, doktorantowi winna towarzyszyć myśl o tym, że warto dotychczasowe relacje zakończyć w jak najlepszy sposób i nie traktować zmiany jak szybkiego zamknięcia pewnego rozdziału. Nie dość powiedzieć, że relacja z poprzednim promotorem może rzucić się cieniem na relację z nowym promotorem. Co równie ważne, to jak doktorant budował swoje dotychczasowe relacje może determinować postrzeganie go przez całe środowisko naukowe. Dlatego niezależnie od okoliczności zmiany promotora, warto szczególnie zadbać o zakończenie współpracy w sposób profesjonalny i bezkonfliktowy.
Decydując się na zmianę dotychczasowego promotora należy również zwrócić uwagę na wybór nowego. Trzeba mieć bowiem na względzie, że proces kształcenia trwa i zmiana mentora nie powinna negatywnie wpływać na realizowanie założeń planu badawczego. Należy zatem wybrać nowego promotora, skonsultować z nim możliwość objęcia opieką oraz ustalić warunki współpracy w taki sposób, by w miarę możliwości płynnie kontynuować prace badawcze.
mgr Luiza Łańko
Lokalny Ambasador Praw Doktoranta
Artykuł został napisany w ramach projektu pn. „Lokalny Ambasador Praw Doktoranta” organizowanego przez Krajową Reprezentację Doktorantów ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania publicznego „Organizowanie i animowanie działań na rzecz środowiska akademickiego” w 2021 r.