Stosownie do regulacji zawartych w art. 209 ust. 10 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2022 r. poz. 574 z późn. zm., dalej jako: Ustawa lub Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) doktorant nie może być zatrudniony jako nauczyciel akademicki ani pracownik naukowy. Nie jest to jednak zakaz o charakterze bezwzględnym. Nie dotyczy on bowiem trzech kategorii przypadków:
- Zatrudnienia doktoranta w celu realizacji projektu badawczego, o którym mowa w art. 119 ust. 2 pkt 2 i 3. Pod pojęciem projektu badawczego należy zatem rozumieć przedsięwzięcie, program lub konkurs ogłoszonego przez Narodową Agencje Wymiany Akademickiej (NAWA), Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR), Narodowe Centrum Nauki (NCN) bądź międzynarodowy konkurs na realizację projektu badawczego; jak również projekt badawczy lub dydaktyczny finansowany ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej bądź przez inny podmiot przyznający grant.
- Zatrudnienie po ocenie śródokresowej zakończonej wynikiem pozytywnym – jednakże w przypadku zatrudnienia w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy wysokość stypendium wynosić będzie 40% wysokości miesięcznego stypendium, o którym mowa w art. 209 ust. 4 pkt 2 Ustawy.
Stosownie do przywołanego przepisu, stypendium doktoranckie po ocenie śródokresowej wynosi 57% wynagrodzenia profesora – tj. 3653,70 zł brutto. Zatem w przypadku zatrudnienia jako nauczyciel akademicki, w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy wynosić ono będzie 40% tej kwoty – równoważne będzie zatem kwocie 1 461,48 zł brutto.
Kluczowe, dla zrozumienia ewentualnego wpływu takiego zatrudnienia na wysokość stypendium doktoranckiego, jest wyjaśnienie sformułowania „zatrudnienia w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy”. Stosownie do przepisów ustawy – Prawo szkolnictwie wyższym i nauce (art. 127 ust. 1) nauczyciela akademickiego obowiązuje system zadaniowego czasu, w tym określony, roczny wymiar zajęć dydaktycznych (np. 240 godzin w przypadku pracownika badawczo – dydaktycznego). Nie wyczerpuje to jednak w pełni zagadnienia wymiaru czasu nauczyciela akademickiego – do zadań m.in. pracownika badawczo-dydaktycznego, w myśl art. 115 ust. 1 pkt 3 należy prowadzenie działalności naukowej, kształcenie i wychowywanie studentów lub uczestniczenie w kształceniu doktorantów, tj. obowiązki, wykraczające poza prowadzenie zajęć dydaktycznych.
W sprawach dotyczących stosunku pracy pracowników uczelni, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 z późn. zm., dalej jako: k.p bądź Kodeks pracy). Biorąc zaś pod uwagę brak zawartych wyjaśnień w Prawie o szkolnictwie wyższym i nauce, co należy rozumieć pod pojęciem systemu zadaniowego czasu, termin ten należy objaśniać w oparciu o przepisy Kodeksu pracy. W myśl art. 140 k.p. w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 – mianowicie iż czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (np. 12 – miesięcznym, w myśl art. 129 ust. 2 k.p.). Wymiar przekraczający połowę pełnego wymiaru czasu pracy oznaczać będzie (przy przyjęciu, iż pełny wymiar czasu pracy równoważny jest 40 godzinom tygodniowo) przekroczenie czterogodzinnej normy dziennej oraz 20-godzinnej normy tygodniowej w przyjętym okresie rozliczeniowym (przez okres rozliczeniowy należy rozumieć okres wyrażony w tygodniach bądź miesiącach, w trakcie którego należy zaplanować pracownikowi liczbę dni i godzin pracy, mieszcząc się w przyjętym dobowym i tygodniowym wymiarze czasu pracy pracownika – oznacza to, że w poszczególnych tygodniach i miesiącach wymiar czasu pracy może przekraczać podane normy, równoważąc to zmniejszonym wymiarem zadań, m.in. dydaktycznych w innym czasie – np. okresie wakacyjnym).
- Doktorantowi nie przysługuje stypendium doktoranckie.
Przypadek taki obejmować może sytuację, w której doktorant przekroczył łączny okres otrzymywania stypendium doktoranckiego w szkole doktorskiej – nie może on wynosić więcej bowiem niż 4 lata (art. 209 ust. 2 i ust. 3 Ustawy).
Omówiony powyżej art. 209 ust. 10 Ustawy obejmuje swoim zakresem zamknięty katalog sytuacji,
w których dopuszczalne jest zatrudnienie doktoranta jako nauczyciela akademickiego bądź pracownika naukowego. Niespełnianie żadnego z trzech powyższych przypadków nie wyklucza jednak prowadzenia przez doktoranta zajęć dydaktycznych, przewidzianych programem praktyk zawodowych.
mgr Kamil Kapica
Lokalny Ambasador Praw Doktoranta