Przepisy regulujące postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora odnajdziemy w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2021 r. poz. 478; dalej: p.w.s.n.), a w pozostałym zakresie – w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735). Zgodnie z postanowieniami p.w.s.n., przed osobami ubiegającymi się o stopień doktora stawia się cztery wymagania.
Pierwszym z nich jest posiadanie tytułu magistra, magistra inżyniera albo równorzędnego lub posiadania dyplomu potwierdzającego ukończenie studiów za granicą, dającego prawo do ubiegania się o nadanie stopnia doktora w państwie, w którego systemie szkolnictwa wyższego działa uczelnia, która go wydała albo dyplomu uznanego za równoważny polskiemu dyplomowi. W wyjątkowych sytuacjach, uzasadnionych najwyższą jakością osiągnięć naukowych, stopień doktora można nadać osobie niespełniającej tych wymagań, będącej absolwentem studiów pierwszego stopnia lub studentem, który ukończył trzeci rok jednolitych studiów magisterskich; osoba taka po nadaniu stopnia doktora uzyskuje równocześnie wykształcenie wyższe.
Drugim wymaganiem jest uzyskania efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 PRK. Efekty te są weryfikowane jedynie wobec osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora w trybie eksternistycznym. Jednym z tych efektów jest znajomość nowożytnego języka obcego na poziomie biegłości językowej co najmniej B2, przy czym ustawa rozstrzyga, iż te efekty uczenia się są potwierdzone certyfikatem lub dyplomem ukończenia studiów. W większości przypadków właśnie dyplom ukończenia studiów (pierwszego stopnia lub jednolitych magisterskich) będzie tym dokumentem. Jak bowiem trafnie wskazuje Ministerstwo Edukacji i Nauki, „Obecne brzmienie regulacji powoduje, że w przypadku osób, które ukończyły studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie, wymóg uzyskania efektów uczenia się w zakresie znajomości nowożytnego języka obcego na poziomie biegłości językowej B2 jest spełniony, ponieważ dyplom ukończenia tych studiów potwierdza nabycie tych efektów uczenia się. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz. U. poz. 1166, z późn. zm.), absolwenci studiów pierwszego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich poszczególnych kierunków studiów powinni znać język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, co wynikało ze standardów kształcenia poszczególnych kierunków studiów stanowiących załączniki do tego rozporządzenia. Przepisy ww. rozporządzenia, w zakresie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, miały zastosowanie od dnia 1 października 2007 r. w odniesieniu do pierwszego roku studiów. W przypadku osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów wydanym przez uczelnię zagraniczną podmiot doktoryzujący powinien zweryfikować, czy dyplom ten potwierdza znajomość języka obcego na poziomie biegłości językowej co najmniej B2, chyba że osoba ubiegająca się o nadanie stopnia naukowego doktora posiada certyfikat potwierdzający poziom B2 biegłości językowej.” (pismo Ministerstwa Edukacji i Nauki z dnia 28 października 2021 r. nr DN-WAN.751.22.2021.1.PK). Zatem za pomocą certyfikatów językowych poświadczać będą znajomość języka jedynie osoby, które nie posiadają wyższego wykształcenia (uzyskujące stopień doktora na podstawie art. 180 ust. 2 p.w.s.n.), rozpoczęły studia (pierwszego stopnia lub magisterskie) przed dniem 1 października 2007 r. albo ukończyły studia za granicą i nie uzyskały tam poświadczenia znajomości języka obcego na tym poziomie.
Trzeci wymóg obejmuje minimum publikacyjne. Jest to jeden artykuł naukowy opublikowany w czasopiśmie naukowym lub recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowych, które w roku opublikowania były ujęte w wykazie ministerialnym, jedną monografię lub rozdział w monografii wydanej przez wydawnictwo które w roku opublikowania monografii było ujęte w wykazie ministerialnym albo dzieło artystyczne o istotnym znaczeniu.
Czwarty wreszcie wymóg to przedstawienie i obrona rozprawy doktorskiej. Rozprawa doktorska prezentuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w dyscyplinie albo dyscyplinach oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, oryginalne rozwiązanie w zakresie zastosowania wyników własnych badań naukowych w sferze gospodarczej lub społecznej albo oryginalne dokonanie artystyczne. Rozprawę doktorską może stanowić praca pisemna, w tym monografia naukowa, zbiór opublikowanych i powiązanych tematycznie artykułów naukowych, praca projektowa, konstrukcyjna, technologiczna, wdrożeniowa lub artystyczna, a także samodzielna i wyodrębniona część pracy zbiorowej. Do rozprawy doktorskiej dołącza się streszczenie w języku angielskim, a do rozprawy doktorskiej przygotowanej w języku obcym również streszczenie w języku polskim. W przypadku gdy rozprawa doktorska nie jest pracą pisemną, dołącza się opis w językach polskim i angielskim.
Ponadto, podmiot doktoryzujący może określić inne wymagania stawiane kandydatom do stopnia doktora. Nie mogą one jednak dotyczyć wyżej opisanych czterech wymogów, albowiem wymagania w tej materii (wykształcenia, PRK w tym znajomości języka, minimów publikacyjnych oraz rozprawy doktorskiej) zostały wyczerpująco uregulowane ustawowo.
mgr Marcin Dorochowicz
Lokalny Ambasador Praw Doktoranta
Artykuł został napisany w ramach projektu pn. „Lokalny Ambasador Praw Doktoranta” organizowanego przez Krajową Reprezentację Doktorantów ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania publicznego „Organizowanie i animowanie działań na rzecz środowiska akademickiego” w 2021 r.