Rozpoczynając kształcenie w szkole doktorskiej, często zastanawiamy się w jaki sposób pogodzimy pracę naukową z innymi zajęciami. Niejednokrotnie problemem są kwestie finansowe – mówiąc prościej: pieniądze, a właściwie ich brak. Praca na etat i pisanie doktoratu to mieszanka wybuchowa. Oczywiście można poradzić sobie z wykonywaniem dużej ilości zadań i wielu z nas równocześnie pracuje zawodowo i naukowo, ale czasami stanowi to nie lada wyzwanie. A co, jeśli nie mamy czasu, żeby pracować na etacie? Co, jeśli pojawią się nieprzewidziane wydatki? Co wtedy, gdy zachoruje ktoś z naszej rodziny? Co zrobić w sytuacji, gdy potrzebujemy środków na badania naukowe? Z pomocą przychodzi ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, czyli tzw. Konstytucja dla Nauki[1].
Jedną z zasadniczych zmian powiązanych z nową ustawą, która wprowadziła szkoły doktorskie[2] jest zagwarantowanie doktorantom odbywającym w nich kształcenie „powszechnego systemu stypendialnego”[3]; stypendium doktoranckie jest wypłacane we wszystkich szkołach doktorskich na tych samych zasadach (także na uczelniach niepublicznych).
Zgodnie z art. 209 pswn. prawo do stypendium doktoranckiego przysługuje tym doktorantom, którzy nie posiadają stopnia naukowego doktora. Należy zaznaczyć, że stypendium doktoranckiego nie otrzymuje doktorant pobierający wynagrodzenie w wysokości co najmniej 150% wysokości stypendium doktoranckiego przysługującego mu z tytułu zatrudnienia w związku z realizacją projektu badawczego, o którym mowa w art. 119 ust. 2 pkt 2 i 3 pswn., przez podmiot prowadzący szkołę doktorską, w której w okresie tego zatrudnienia się kształci.
Maksymalny okres pobierania stypendium doktoranckiego w ramach szkół doktorskich trwa 4 lata, jest ono wypłacane przez cały okres kształcenia w szkole doktorskiej (także w miesiące wakacyjne). Oczywiście okres ten może być krótszy – jeśli na przykład doktorant zakończy kształcenie przed upływem 4 lat[4], zrezygnuje z kształcenia bądź zostanie skreślony z listy doktorantów[5].
Wprowadzenie stypendium doktoranckiego stanowi próbę uproszczenia wsparcia dla doktorantów. Wbrew temu, istnieje bardzo wiele wątpliwości dotyczących tego świadczenia. Jak już ustaliliśmy – stypendium doktoranckiego nie otrzymują doktoranci, którzy posiadają stopień doktora oraz doktoranci zatrudnieni w związku z realizacją projektu badawczego, o którym mowa w art. 119 ust. 2 pkt 2 i 3 pswn. A jak wygląda sytuacja doktoranta, zatrudnionego na uczelni? Czy jako pracownik administracyjny może pobierać stypendium doktoranckie? Tak, jeśli nie posiada stopnia doktora. Co z nauczycielami akademickimi i pracownikami naukowymi? Według ustawy doktorant może być zatrudniony jako nauczyciel akademicki lub pracownik naukowy „po ocenie śródokresowej zakończonej wynikiem pozytywnym, z tym że w przypadku zatrudnienia w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, wysokość stypendium wynosi 40%”[6]. Także osoba, która ukończyła studia doktoranckie i pobierała stypendium, ale nie uzyskała stopnia doktora, będzie mogła otrzymywać stypendium doktoranckie w szkole doktorskiej.
Minimalna wysokość stypendium doktoranckiego stypendium jest uzależniona od wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla profesora w uczelni publicznej określaną w rozporządzeniu. Wynosi brutto 37 proc. wynagrodzenia profesora – do miesiąca, w którym została przeprowadzona ocena śródokresowa oraz 57 proc. wynagrodzenia profesora – po miesiącu, w którym została przeprowadzona ocena śródokresowa.
Stypendium stanowi podstawowe wynagrodzenie doktoranta w szkole doktorskiej. Bez wątpienia jest potrzebne i kolokwialnie mówiąc – ułatwia życie. A Ty, czy już wiesz wszystko o stypendium doktoranckim?
mgr Malwina A. Tkacz
Lokalny Ambasador Praw Doktoranta
Artykuł został napisany w ramach projektu pn. „Lokalny Ambasador Praw Doktoranta” organizowanego przez Krajową Reprezentację Doktorantów ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania publicznego „Organizowanie i animowanie działań na rzecz środowiska akademickiego” w 2021 r.
[1] Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tekst jedn. Dz.U.2021.478), dalej jako: pswn.
[2] Szkołę doktorską prowadzi uczelnia (uczelnia akademicka, instytut PAN, instytut badawczy albo instytut międzynarodowy), a nie – tak jak w przypadku studiów doktoranckich – jej uprawniona jednostka.
[3] Zob. uzasadnienie do rządowego projektu ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (druk 2446), s. 47, https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=2446 (25.11.2021).
[4] Doktorant, który złoży rozprawę doktorską przed upływem terminu ukończenia kształcenia, będzie otrzymywał stypendium doktoranckie do dnia, w którym upływa termin ukończenia kształcenia – jednakże nie dłużej niż przez 6 miesięcy.
[5] Zob. art. 203 pswn.
[6] Zob. art. 209 pswn.