W pierwszej kolejności doktoranci mogą znaleźć pomoc w szeregach własnego samorządu na danej Uczelni. Każdy z lokalnych samorządów doktorantów działa poprzez swoje organy, które są wyłącznym reprezentantem ogółu doktorantów. Oczywiście w zależności od uwarunkowań danej uczelni możemy spotkać się z bardziej lub mniej rozbudowanym katalogiem organów, jednakże pewna struktura główna pozostaje niezmienna. Na wstępie wypada jeszcze raz podkreślić główne zadania poszczególnych samorządów doktorantów – bronią one praw doktorantów, reprezentują interesy doktorantów w obrębie Uczelni i poza nią, wyrażają opinię społeczności doktorantów z własnej inicjatywy i na prośbę władz Uczelni, występują z wnioskami do władz Uczelni, uczestniczą poprzez swoich przedstawicieli w organach kolegialnych w podejmowaniu decyzji w sprawach Uczelni, prowadzą działalność socjalno-bytową, społeczną, kulturalną, oświatową i naukową.
Gdy potrzebna jest pomoc, doktorant odruchowo pomyśli o najbliższym mu samorządzie – na jego czele stoi Przewodniczący Samorządu Doktorantów (reprezentuje społeczność doktorantów wobec władz Uczelni i innych podmiotów społeczności akademickiej, a także wobec władz samorządowych, państwowych i organów administracji). Utrwalonym już rozwiązaniem jest powoływanie Zarządu Samorządu Doktorantów (którego pracę i działanie organizuje Przewodniczący) – jest organem kierującym działalnością samorządu doktorantów zgodnie z uchwałami podjętymi przez organ uchwałodawczy (najczęściej nosi nazwę uczelnianej rady doktorantów). Jako że powyżej wymienione to organy wykonawcze, każdy z doktorantów może zwrócić się w swojej sprawie o pomoc (nawet w samych tylko kwestiach informacyjnych dotyczących jego uprawnień) i ewentualną interwencję (w kontaktach między Uczelnią a doktorantem).
Samorząd doktorantów niektórych szkół wyższych powołuje również do życia specjalne komisje programowe, które zajmują się tylko wybraną dziedziną działalności samorządu doktorantów (dla przykładu – ds. socjalnych obejmuje kwestie przyznawania miejsc w „domach doktoranta” i przyznawania wszelkich indywidualnych form pomocy materialnej; ds. nauki odpowiedzialna za organizację szkoleń, kursów, zajęć z języków obcych oraz dofinansowania wyjazdów na konferencje dla doktorantów).
Warto także zaznaczyć, że wiele Uczelni decyduje się na powołanie „swojego” rzecznika praw doktoranta, który działa wyłącznie w obrębie danej szkoły wyższej i zajmuje się obroną praw doktoranta na szczeblu lokalnym. Pomoc rzecznika polega w szczególności na udzielaniu doktorantom wsparcia prawnego z zakresu ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce.
Artykuł został napisany w ramach projektu pn. „Lokalny Ambasador Praw Doktoranta” organizowanego przez Krajową Reprezentację Doktorantów ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania publicznego „Organizowanie i animowanie działań na rzecz środowiska akademickiego” w 2021 r.